Circulair ondernemen: ‘Er is geen alternatief. Je moet het gewoon doen!’

In 2050 moet onze economie helemaal circulair zijn. Een wereld zonder afval dus. Maar hoe kun je er als bedrijf voor zorgen dat grondstoffen en producten hun waarde behouden? Om daar antwoorden op te vinden organiseerden de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) afgelopen 23 juni, onder leiding van journalist en schrijver Jeroen Smit, een webinar over circulair ondernemen.

De titel was even prikkelend als helder: “Wie niet met circulariteit bezig is, bestaat straks niet meer”.
Dat de uitdaging groot is, bleek wel toen Smit aftrapte met een paar feitjes. In 2019, vertelde hij, consumeerden we wereldwijd voor het eerst meer dan 100 miljard ton aan materiaal. ‘Momenteel wordt daarvan zo’n 9% hergebruikt. Uit het recente Circularity Gap Report kwam naar voren dat de circulariteit in 2032 moet zijn verdubbeld om de Parijse klimaatdoelstellingen te halen.’ Werk aan de winkel dus. Maar een kansloze missie, nee, dat is het zeker niet. De activiteiten van Auping en Vepa laten dat overduidelijk zien. Beide bedrijven vervullen op het gebied van circulair ondernemen al langere tijd een voortrekkersrol. Vandaar dat Auping-directeur Jan Joost Bosman en Janwillem de Kam, directeur van Vepa, zijn uitgenodigd om hun ervaringen en inzichten te delen. Ook Dina Boonstra, directeur van de NOM, is deze middag aangeschoven.

U kunt hier het webinar terugkijken

100% recyclebaar matras

Auping trok vorig jaar de aandacht met de succesvolle campagne “Het verhaal van 1,5 miljoen matrassen”, bedoeld om consumenten bewust te maken van het enorme afvalprobleem dat ontstaat door afgedankte matrassen. ‘Een groot deel van die matrassen, onder meer vervaardigd van verlijmd plastic en latex, wordt verbrand of belandt uiteindelijk op de vuilstort’, onderstreept Bosman. ‘Met alle milieugevolgen van dien. Wij vinden dat wij als industrie de verantwoordelijkheid hebben om daarmee af te rekenen en circulaire productconcepten te ontwikkelen. Daarom zetten we vol in om in 2030 ons productassortiment volledig circulair te maken.’ In 2018 werd door Auping al een belangrijke stap gezet. De bedden- en matrassenfabrikant uit Deventer introduceerde dat jaar het eerste 100% recyclebare matras ter wereld. ‘Het bijzondere van onze aanpak is dat we de technologie beschikbaar stellen aan concurrenten en retailers. Simpelweg omdat je de transitie alleen maar kunt versnellen door samen te werken. Wel spreken we af dat we per verkocht matras een kleine vergoeding ontvangen. Daarmee creëren we een extra geldstroom die we gebruiken om te investeren in nieuwe productiefaciliteiten. Het mes snijdt dus aan twee kanten.’

Gerecyclede PET-flessen

Ook kantoor- en projectmeubelfabrikant Vepa loopt, zoals gezegd, voorop. Ingegeven door de kredietcrisis in 2008 is het familiebedrijf, met vestigingen in Hoogeveen en Emmen, meer en meer gaan nadenken over het verduurzamen van het productieproces. ‘Om kosten te drukken en goedkoper te produceren vluchtten veel bedrijven destijds naar China’, vertelt De Kam. ‘Als familiebedrijf wilden wij dat absoluut niet. Wel wisten we dat het anders moest. Dat heeft ons doen besluiten om duurzaamheid een nog prominentere plek in onze bedrijfsvoering te geven. Maar hoe moet je nu eigenlijk circulair innoveren? Nee, dat was ons nog niet helemaal duidelijk. We hebben daarom een hoogleraar sustainable design gevraagd om ons te adviseren. Kort daarna kwamen we in contact met afvalverwerker Sita. Het bedrijf had een nieuwe installatie in Rotterdam staan om plastic mee te scheiden. Dat plastic raakten ze echter niet kwijt. Kunnen jullie daar iets mee? Samen zijn we toen gaan kijken naar circulaire toepassingen. In 2016 heeft dat geresulteerd in een duurzame stoel, gemaakt van gerecyclede PET-flessen. Sindsdien zijn we ons op het gebied van circulariteit steeds verder gaan ontwikkelen. ’

Kentering

‘Is de consument eigenlijk wel bereid om meer te betalen voor spullen die circulair zijn gemaakt?, wil gespreksleider Smit weten. Goeie vraag, want kijk maar eens naar elektrische auto’s. Als de subsidie wegvalt, zie je meteen een afname in de behoefte. Toch ziet De Kam langzaamaan een kentering ontstaan. ‘Ik merk dat bij een groeiend aantal consumenten de urgentie voelbaar is. Steeds vaker willen ze voor circulaire producten betalen. Je moet er alleen wel meer voor doen om zo’n product succesvol op de markt te zetten. Je zult vooral het verhaal goed moeten vertellen.’ Bosman bespeurt dezelfde tendens. ‘Nu is het nog iets nieuws’, zegt hij,’ maar ik verwacht dat op termijn alle producten die we wereldwijd produceren en verbruiken gebaseerd zullen zijn op modulair herbruikbare concepten. Gewoon omdat zowel producenten als consumenten de noodzaak zien.’

Opknappen en renoveren

Circulariteit behelst meer dan alleen producten na gebruik inzetten als grondstof voor nieuwe producten of materialen. Als je producten niet meer één op één kunt hergebruiken kun je ook kijken naar andere circulaire oplossingen als opknappen en renoveren. ‘Onze klanten kunnen hun kantoormeubelen aan het einde van de gebruiksfase aan ons teruggeven’, vertelt De Kam. ‘Dat geldt ook voor meubilair dat bij andere leveranciers is aangeschaft. Die meubelen gaan we bijvoorbeeld herstofferen, opnieuw spuiten en netjes maken, zodat ze er weer als nieuw uitzien. Klanten krijgen van ons dan een voucher die ze kunnen inwisselen voor een ander product. Of dat concept aanslaat? Jazeker. Sterker nog, we hebben tal van klanten die bij voorkeur tweedehands meubilair aanschaffen.’

Andere verdienmodellen

Naast nieuwe manieren van denken en samenwerken vraagt de circulaire economie ook om andere verdienmodellen. Zo lanceerde Auping Bedzzzy: een startup die het mogelijk maakt om circulaire matrassen te leasen. ‘Consumenten kunnen voor €12.50 per maand een flexibel slaapabonnement afsluiten en een duurzaam matras leasen’, verduidelijkt Bosman. ‘Dat betekent dat je per matras maandelijks inkomsten binnenkrijgt, terwijl je het product wel moet maken en marketing moet bedrijven. Het kostte ons vijf jaar om het model winstgevend te krijgen. Dus moet je vijf jaar voorfinancieren. Je hebt, kortom, werkkapitaalfinanciering nodig. Alleen: dat is bijna niet voor elkaar te krijgen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld auto’s zit er sec namelijk geen restwaarde aan matrassen. Er is immers geen tweedehands markt voor. Banken, maar ook de regionale ontwikkelingsmaatschappijen, zouden meer open moeten staan om dergelijke initiatieven en projecten met risicodragend kapitaal te financieren.’

Stimuleren en faciliteren

NOM-directeur Dina Boonstra knikt instemmend. Net als de andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen probeert ook de NOM circulair ondernemen, waar mogelijk, te stimuleren en te faciliteren. ‘Dus hoort het ook bij onze rol om producten te bedenken die de transitie helpen versnellen’, betoogt ze. ‘Zeker wanneer bepaalde financieringsvormen in de markt niet of nauwelijks beschikbaar zijn. Daar gaan we ons dan ook zonder meer in verdiepen. Tegelijkertijd kunnen we ondernemers wijzen op interessante subsidiemogelijkheden en helpen om in de hele keten relevante samenwerkingsverbanden op te zetten.’

Stap voor stap

Tot slot wil Smit van Bosman en De Kam weten hoe ze erin slagen om steeds weer voorop te blijven lopen. ‘Door echt stap voor stap aan je primaire productieprocessen te bouwen’, antwoordt De Kam. ‘Het valt nagenoeg niet te plannen waar je in 2050 wilt staan. De technologische ontwikkelingen gaan zo snel dat je nooit weet wat er tussentijds gebeurt. Je moet breed kijken en in kleine stapjes denken.’ Bosman vult aan: ‘Er is gewoon geen alternatief. Falen is geen optie. Als die matrassentransitie niet slaagt hebben we als bedrijf echt een probleem. We zijn een brug aan het bouwen terwijl wij eroverheen lopen. Je moet het gewoon doen. Op een verstandige manier en samen met de hele keten. Want alleen ga je het nooit redden.’

U kunt hier het webinar terugkijken