ROM’s werken mee aan internationale samenwerking Einstein Telescoop

De ondergrondse Einstein Telescope wordt Europa’s meest geavanceerde observatorium voor zwaartekrachtsgolven. De grensregio van Nederland, Duitsland en België is een ideale locatie voor de Einstein Telescope, waarover in 2026/2027 een besluit wordt genomen. Vorige week kwamen de ministers van Economische Zaken van Nederland, België en Duitsland bijeen om hun kandidatuur kracht bij te zetten. Vandaag is bekend gemaakt dat nog eens drie consortia financiële ondersteuning krijgen uit de R&D-regeling voor de Einstein Telescope, die wordt beheerd door de LIOF, in samenwerking met de BOM, InnovationQuarter en Oost NL.

Met de Einstein Telescope kunnen onderzoekers zwarte gaten horen botsen en kennis opdoen over het vroege heelal. Op meerdere plekken in Europa werken landen aan een voorstel om de Einstein Telescope te mogen bouwen. Overheden in Nederland, België en Duitsland zijn in de race, de grensregio van deze drie landen is een ideale locatie, vanwege de rust, de stabiele bodem en het sterke ecosysteem van kennisinstellingen en hightech bedrijven. In 2026/ 2027 wordt bekend wat de meest geschikte locatie is en waar deze topfaciliteit wordt gebouwd.

Een telescoop van deze grootte is niet alleen een baanbrekende boost voor de wetenschap, maar zal als wereldwijde leiderschapspositie in het onderzoek naar zwaartekwachtgolven ook wetenschappers van over de hele wereld aantrekken. Op basis van onderzoek is de verwachting dat elke euro voor de Einstein Telescope 3 tot 4 keer wordt terugverdiend en de telescoop direct en indirect 2.000 banen gaat creëren. Omdat het Nederlands kabinet de telescoop belangrijk vindt zich voor wetenschap, maatschappij en economie heeft zij het realiseren van het project eind vorig jaar tot nationale prioriteit benoemd.

Drie consortia ontvangen subsidie uit de R&D-regeling voor de Einstein Telescope

Technologische innovatie krijgt een stimulans met de R&D-regeling van het Einstein Telescope valorisatieprogramma, een Nationaal Groeifondsproject. Doel van de regeling is om innovatie en versnelde ontwikkeling van nieuwe technologieën voor de Einstein Telescope te realiseren. Regionale ontwikkelingsmaatschappij LIOF voert de regie en met drie servicepunten bij de ROM’s in Brabant Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), Zuid-Holland InnovationQuarter en Oost-Nederland Oost NL wordt landelijk aansluiting gezocht bij hightech ecosystemen van bedrijfsleven en kennisinstellingen. Drie consortia hebben nu een subsidie gekregen:

Consortium Optica (Cosine innovations, SRON, VSL, Universiteit Maastricht, NOVA en TNO) dat verschillende technieken gaat testen om het silicium voor spiegels te superpolijsten en bemonsteren, en ook een techniek zal testen om kleinere spiegelsegmenten tot één geheel te smeden. De technieken zijn Nederlandse specialismes en hebben ook toepassingen in de sterrenkunde en de halfgeleiderindustrie.
Consortium Thermische deformaties (TNO, Sioux Technologies, ATG Engineering, Hoursec, NOVA, Nikhef en DEMCON) gaat een een systeem ontwikkelen dat effecten van thermische deformatie zal meten en corrigeren van de honderden spiegels die nodig zijn om de laserbundels van de Einstein Telescope loepzuiver te krijgen. Hierbij zullen ze ook machine learning inzetten om onder meer af te leiden welke van de honderden spiegels er vervormd zijn.
Consortium Vacuümtechnologie (TNO, VDL ETG Technology & Development, VDL KTI, Settels Savenije Group of Companies, SBE en Nikhef) ontwikkelt en kwalificeert procedures om buiselementen schoon en op grote schaal te produceren. In totaal 120 kilometer aan vacuümbuizen moeten zorgen dat lucht en stof de gevoelige metingen van de Einstein Telescope niet verstoren. Deze kennis en expertise kan ook nuttig zijn voor vacuüminstallaties in de halfgeleiderindustrie.

Gezamenlijke kandidatuur kracht bijgezet
Op 10 maart kwamen de ministers van Economische Zaken uit Nederland, Duitsland en België samen in Maastricht om de gezamenlijke kandidatuur voor de Einstein Telescope te versterken. Minister Dirk Beljaarts (Nederland), minister Neubauer (Noordrijn-Westfalen), minister Pierre-Yves Jeholet (Wallonië), minister-president Matthias Diependaele (Vlaanderen) en de Belgische ambassadeur Van Calster spraken af om de krachten te bundelen en alles op alles te zetten om de Einstein Telescope naar de grensregio te halen.

Overheden in Nederland, België en Duitsland zijn in de race, en ook Italië en de Duitse deelstaat Saksen bereiden een bod voor. Nederland heeft uit het Nationaal Groeifonds een reservering van € 870 miljoen klaarstaan voor de bouw van de telescoop. Ook de Vlaamse Regering Duitsland en Europese partners reserveren geld voor de bouw. Omdat de telescoop positief is voor het Nederlandse verdienvermogen op de langere termijn, kreeg het project eerder al € 42 miljoen uit het Groeifonds.